cái tử 丐子

丐子

丐子立踟躊，
饑寒不敢呼。
衣牽雙笠破，
命待一錢蘇。
徵斂時方急，
漂流汝曷辜。
不才亦人也，
兒女莫挑揄。

Phiên âm

Cái tử

Cái tử lập trì trù,

Cơ hàn bất cảm hô.

Y khiên song lạp phá,

Mệnh đãi nhất tiền tô.

Trưng liễm thì phương cấp,

Phiêu lưu nhữ hạt cô?

Bất tài diệc nhân dã,

Nhi nữ mạc khiêu du.

Dịch nghĩa

Người ăn mày

Người ăn xin đứng ngập ngừng

Đói rét chẳng dám lên tiếng

Áo quần ràng buộc lôi thôi, hai mảnh nón rách tả tơi

Đợi một đồng tiền bồ thí để sống

Thuế thu đang lúc ngặt ngã

Nhà ngươi có tội tình gì mà phải lang thang trôi giạt như thế

Dù không có tài nhưng cũng là người

Các em chớ nên trêu chọc

Dịch thơ

Người ăn mày

áo rách nón tơi tả

người ăn mày ngập ngừng

đói rét dám mở miệng

làm phước xin một đồng

thuế thu lúc ngặt ngã

trôi giạt tội tình chi

bất tài cũng người cả

các em đừng quấy phá

(dtk dịch)

Sa hành đoản ca 沙行短歌

長沙復長沙
一步一回卻
日入行未已
客子淚交落
君不學仙家美睡翁
登山涉水怨何窮
古來名利人
奔走路途中
風前酒店有美酒
醒者常少醉者同
長沙長沙奈渠何
坦路茫茫畏路多
聽我一倡窮途歌
北山之北山萬疊
南山之南波萬級
君胡為乎沙上立

Phiên âm

trường sa phục trường sa
nhất bộ nhất hồi khước
nhật nhập hành vị dĩ
khách tử lệ giao lạc
quân bất học tiên gia mĩ thụy ông
đăng san thiệp thủy oán hà cùng
cổ lai danh lợi nhân
bôn tẩu lộ đồ trung
phong tiền tửu điếm hữu mĩ tửu
tỉnh giả thường thiểu túy giả đồng
trường sa trường sa nại cừ hà
thản lộ mang mang úy lộ đa
thính ngã nhất xướng cùng đồ ca
bắc san chi bắc san vạn điệp
nam san chi nam ba vạn cấp
quân hồ vi hồ sa thượng lập

Dịch thơ

Đi trên bãi cát

Bãi cát dài tiếp bãi cát dài

Đi một bước lại lùi một bước

Mặt trời đã lặn, vẫn còn đi

Nước mắt lã chã rơi trên mặt kẻ lữ hành

Anh không học được ông tiên có phép ngủ kỹ (01)

Cứ trèo non lội nước mãi, bao giờ mới thôi oán than

Xưa nay hạng người danh lợi

Vẫn tất tả ngoài đường sá

Nghe gió thoảng rượu ngon lần tới quán

Người tỉnh thường ít, kẻ say vô số

Bãi cát dài bãi cát dài biết tính sao đây?

Bước đường bằng phảng thì mờ mịt

Bước đường ghê sợ thì nhiều

Hãy nghe ta hát bài ca đường cùng

Phía bắc núi Bắc núi muôn trùng

Phía nam núi Nam sông muôn đợt (02)

Anh còn đứng làm chi trên bãi cát?

Cao Bá Quát

(Thi Vũ dịch)

Chú thích

(01) "Ông tiên có phép ngủ kỹ" là ai? Đó là Hạ Hầu 夏侯, người sống ẩn dật. Theo truyện Thần tiên thập di 神仙拾遺, khi leo núi hay lội nước, Hạ Hầu vẫn nhắm mắt ngủ say. Người bên cạnh nghe tiếng ngáy, nhưng ông vẫn bước đều, chẳng hề trượt hay vấp ngã. Người đời gọi là ông tiên ngủ. Cf. https://ctext.org/taiping-guangji/42/xiahouyinzhe/zh

(02) Sách Hậu Hán Thư kể chuyện Pháp Chân 法真 (100-188) trả lời viên thái thú mời mình vào chốn hoạn đồ rằng: "Nếu cứ bắt tôi ra làm quan, thì tôi sẽ đi ở ẩn ở phía bắc núi Bắc hoặc ở cuối làn sóng phía nam núi Nam!". Cf. https://zh.wikipedia.org/zh-tw/法真

Tham khảo

(Thi Vũ, báo Quê Mẹ, số 113 & 114, Xuân 1991)

Thanh Trì phiếm chu nam hạ 清池汎舟南下

清潭催別袂
珥水濺行襟
沙闊黄雲暮
天低白日沈
客舟寒汎汎
江色晚陰陰
不見波濤壯
安知萬里心

 
Thanh Đàm thôi biệt duệ
Nhị Thủy tiễn hành khâm
Sa khoát hoàng vân mộ
Thiên đê bạch nhật trầm
Khách chu hàn phiếm phiếm
Giang sắc vãn âm âm
Bất kiến ba đào tráng
An tri vạn lí tâm.

Dịch nghĩa:
Từ Thanh Trì đưa thuyền xuôi nam

Vừa giục giã chia tay ở Thanh Ðàm
Mà giờ đây nước sông Nhị đã vấy áo người đi
Cát rộng mây vàng chiều tà
Trời thấp, mặt trời xuống
Thuyền khách lạnh trôi bồng bềnh
Màu sông chiều âm u
Không thấy sóng lớn mạnh
Sao biết chí lớn muôn dặm

Dịch thơ:
Thanh Trì, thuyền xuôi nam

Thanh Ðàm vội chia tay,
Sông Nhị áo ướt đầy.
Mây vàng chiều cát lộng,
Vòm thấp mặt trời xoay.
Sông chiều màu u ám,
Khách lạnh thuyền day day.
Không thấy sóng lớn mạnh,
Sao biết chí cao dày.

(Đặng Thế Kiệt dịch)

Quá Dục Thúy sơn 過浴翠山

天地有斯山
萬古有斯寺
風景已奇絕
而我亦來此
我欲登高岑
浩歌寄雲水
有約乃違斯
凡事大都爾
 
Quá Dục Thúy sơn (1)

Thiên địa hữu tư sơn
Vạn cổ hữu tư tự
Phong cảnh dĩ kì tuyệt
Nhi ngã diệc lai thử
Ngã dục đăng cao sầm
Hạo ca kí vân thủy
Hữu ước nãi vi tư
Phàm sự đại đô nhĩ

Chú thích

(1) Dục Thúy sơn 浴翠山: nghĩa là "núi có hình con chim trả đang tắm gội", tên do Trương Hán Siêu 張漢超 đặt cho ngọn núi Non Nước ở tỉnh Ninh Bình (quê hương ông).

Dịch nghĩa:
Qua núi Dục Thúy

Trời đất có núi này
Muôn thuở có chùa này
Phong cảnh thật đẹp lạ
Mà ta cũng đã đến đây
Ta muốn lên núi cao đó
Hát vang gửi mây nước
Ước thế mà chẳng được
Thường thường mọi sự đều như vậy

Dịch thơ:
Qua núi Dục Thúy

Trời đất có núi ấy,
Muôn thuở có chùa này.
Phong cảnh đẹp biết mấy,
Mà ta cũng đến đây.
Ta muốn lên núi ấy,
Hát vang gửi nước mây.
Ước thế mà không được,
Mọi sự thường như vậy.

(Đặng Thế Kiệt dịch)

Phạn xá cảm tác 飯舍感作

天下菲薄人
無如飯舍子
當客未住時
前階要客止
有善為君甘
有枕為君寐
迨客已住時
舍人向前語
君既吃我餐
君應厚我利
償飯點錢清
舍人心別冀
太早促客行
不容嗽清水
客人若少停
舍人罵聲起
未知何珍重
既利何厭鄙
算來此舍人
愛利不愛士
 
Thiên hạ phỉ bạc nhân
Vô như phạn xá tử
Đương khách vị trú thời
Tiền giai yêu khách chỉ
"Hữu thiện vị quân cam
"Hữu chẩm vị quân mị"
Đãi khách dĩ trú thời
Xá nhân hướng tiền ngữ
Quân kí cật ngã xan
Quân ưng hậu ngã lợi
Thường phạn điểm tiền thanh
Xá nhân tâm biệt kí
Thái tảo xúc khách hành
Bất dung thấu thanh thủy
Khách nhân nhược thiểu đình
Xá nhân mạ thanh khởi
Vị tri hà trân trọng
Ký lợi hà yếm bỉ
Toán lai thử xá nhân
Ái lợi bất ái sĩ.

Dịch nghĩa:
Cảm tác ở hàng cơm

Kẻ tệ bạc trong thiên hạ
Không ai như anh hàng cơm
Khi khách chưa ở trọ
Trước thềm kèo nài khách dừng chân
"Có cơm ngon cho ông xơi,
"Có gối êm cho ông ngủ"
Sau khi khách ở trọ rồi
Chủ quán liền đến nói
"Ông đã ăn cơm hàng tôi,
"Xin ông cho lời nhiều"
Trả tiền cơm xong rồi
Chủ quán lại có ý khác
Sáng thiệt sớm giục khách đi
Không cho được ngụm nước trong súc miệng
Khách mà chậm trễ một chút
Chủ quán lên tiếng chửi
Khi chưa biết được khách, sao mà trân trọng thế
Lấy được lợi rồi, lại thật là thô bỉ
Coi ra chủ quán này
Thích lợi chứ không yêu gì kẻ sĩ

Dịch thơ:
Cảm tác ở hàng cơm

Trên đời kẻ tệ bạc,
Ai như anh hàng cơm.
Khi khách chưa ở trọ,
Trước thềm nài dừng chân.
"Ở đây có cơm ngọt,
"Có gối ông ngủ ngon."
Sau khi khách trọ xong,
Chủ quán liền đến nói:
"Ông đã ăn cơm hàng,
"Xin cho lời nhiều với."
Khách trả tiền xong xuôi,
Chủ quán lại ý khác.
Sớm giục khách lên đường, 
Súc miệng không ngụm nước.
Khách chậm trễ một chút,
Chủ quán chửi bới ngay.
Chưa được, trân trọng thế,
Lợi rồi, thật thô bỉ.
Coi ra chủ quán này,
Có yêu gì kẻ sĩ.

(Đặng Thế Kiệt dịch)